Το Τμήμα Εκπαίδευσης , η Ψυχιατρική και Ψυχολογική Υπηρεσία της ΚΛΙΜΑΚΑ, έπειτα από αίτημα εργαζομένων στα καταστήματα κράτησης και δεδομένης της συχνότητας των ψυχικών διαταραχών στον πληθυσμό των κρατούμενων και του φορτίου που αυτές επιφέρουν στους εργαζόμενους, σχεδίασε και υλοποίησε έναν κύκλο εκπαιδευτικών συναντήσεων υπό τον τίτλο «Βασικά θέματα ψυχοπαθολογίας». Ως βασικός στόχος τέθηκε η ενημέρωση και ενδυνάμωση των συμμετεχόντων με απώτερο σκοπό την αναγνώριση και κατανόηση συμπεριφορών που άπτονται της συμπτωματολογίας των ψυχικών διαταραχών.
Απευθυνθήκαμε με ανοιχτή πρόσκληση προς όλες τις Διευθύνσεις, τους εκπαιδευτικούς και σωφρονιστικούς υπαλλήλους των παρακάτω καταστημάτων: Ελεώνα, Χαλκίδας, Αυλώνα και Κορυδαλλού. Ο αρχικός περιορισμός που είχε τεθεί στον αριθμό των συμμετεχόντων (20 άτομα) διευρύνθηκε λόγω αυξημένης πρόθεσης συμμετοχής. Από τα 40 άτομα που δήλωσαν συμμετοχή, 7 άτομα δεν εμφανίστηκαν ποτέ, 11 άτομα παρακολούθησαν τις εκπαιδευτικές συναντήσεις περιστασιακά και 22 άτομα τις παρακολούθησαν συστηματικά και έλαβαν βεβαίωση συμμετοχής.
Οι εκπαιδευτικές συναντήσεις διάρκειας 18 ωρών πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, δίχως οικονομική επιβάρυνση και εκτός ωραρίου εργασίας. Οι ενότητες που παρουσιάστηκαν υπό τη μορφή εισηγήσεων και συζητήσεων ενώ, πραγματοποιήθηκαν και 2 βιωματικές ασκήσεις. Η θεματολογία αφορούσε:
- Πολυπαραγοντικές προσεγγίσεις Ψυχικής Ασθένειας & Παραβατικότητας
- Ψυχωσικές διαταραχές
- Διαταραχές συναισθήματος
- Διαταραχές προσωπικότητας
- Αγχώδεις διαταραχές
- Ψυχιατρικά φάρμακα
- Πρόληψη της αυτοκτονίας: αναγνώριση και προσέγγιση του αυτοκαταστροφικού κρατούμενου.
- Διαταραχές χρήσης ουσιών – η εξαρτητική προσωπικότητα
- Η δυναμική της ομάδας & η προαγωγή της ψυχικής υγείας
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού προγράμματος έγινε με τη χορήγηση 2 ερωτηματολογίων.
Το πρώτο ερωτηματολόγιο κατασκευάστηκε ειδικά για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού από τους συμμετέχοντες και χορηγήθηκε μετά τη λήξη του προγράμματος. Αποτελούνταν από 10 κλειστές ερωτήσεις όπου ζητούνταν από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν πόσο και σε ποια πεδία θεωρούν ότι συνεισέφερε η συμμετοχή τους στο σεμινάριο και 2 ανοιχτές ερωτήσεις που αφορούσαν σχόλια-παρατηρήσεις και προτάσεις για μελλοντικές συναντήσεις.
Το δεύτερο ερωτηματολόγιο αφορούσε τις Στάσεις Απέναντι στην Ψυχική ασθένεια (Μαδιανός και συν.) και συμπληρώθηκε επίσης από τους συμμετέχοντες πριν (Ν=20) και μετά (Ν=15) την ολοκλήρωση του σεμιναρίου με σκοπό να διερευνηθεί αν η διεξαγωγή των εκπαιδευτικών συναντήσεων είχε κάποιο αντίκτυπο στις στάσεις των συμμετεχόντων απέναντι στην ψυχική ασθένεια. Η κλίμακα αποτελείται από 30 ερωτήσεις, οι οποίες χωρίζονται σε τέσσερις υποκατηγορίες:
· Στερεότυπα (11 ερωτήσεις),
· Αισιοδοξία (6 ερωτήσεις),
· Εξωτερίκευση (7 ερωτήσεις),
· Ενοχικότητα (6 ερωτήσεις)
Κάθε ερώτηση έχει κλιμακούμενες απαντήσεις (Likert scale) από το 1 (αρνητική στάση) έως το 5 (θετική στάση). Ο χρόνος για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου ανέρχεται σε 10-15 min. Επιπλέον ζητήθηκε να συμπληρώσουν δημογραφικά στοιχεία για τα κάτωθι:
· Φύλο, Ηλικία,Οικογενειακή κατάσταση, Ύπαρξη ή μη τέκνων, Έτη επαγγελματικής εμπειρίας
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Α) Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών συναντήσεων από τους συμμετέχοντες.
Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε ανώνυμα από τους 22 συμμετέχοντες που παρευρέθησαν στην τελευταία συνάντηση.
Στην ερώτηση «Πόσο και σε ποια από τα παρακάτω θεωρείτε ότι συνεισέφερε η συμμετοχή σας στο εκπαιδευτικό σεμινάριο;» οι απαντήσεις κατανέμονται ποσοστιαία ως εξής:
Β) Ερωτηματολόγιο διερεύνησης των στάσεων απέναντι στην ψυχική υγεία
ΕΝΑΡΞΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
Οι μετρήσεις που έγιναν αναφορικά με το φύλο, την οικογενειακή κατάσταση, τον αριθμό τέκνων και τα έτη επαγγελματικής εμπειρίας δεν έδειξαν κάποιο στατιστικά σημαντικό αποτέλεσμα.
ΛΗΞΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
ΦΥΛΟ
Το independent t-test με επίπεδο σημαντικότητας .05 χρησιμοποιήθηκε για να συγκρίνουμε τους μέσους όρους μεταξύ των δύο φύλων στην έναρξη του σεμιναρίου. Από τα αποτελέσματα διαφαίνεται πως οι γυναίκες στην λήξη του σεμιναρίου (Μ.Ο =26,25 , SD =2,34), ήταν πιο αισιόδοξες σε σχέση με τους άντρες (Μ.Ο =22 , SD =1,41). Η διαφορά είναι στατιστικά σημαντική t(12) = -2.44, p ≤.05
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ- ΠΑΙΔΙΑ
Το independent t-test με επίπεδο σημαντικότητας .05 χρησιμοποιήθηκε για να συγκρίνουμε τους μέσους όρους μεταξύ των ατόμων με διαφορετική οικογενειακή κατάσταση (δεσμευμένη/μη). Το στίγμα για τους άγαμους (Μ.Ο =35,25 , SD =1,67) με τη λήξη του σεμιναρίου ήταν πιο έντονο σε σχέση με τους δεσμευμένους συμμετέχοντες (Μ.Ο = 30,2 , SD =5,06). Η διαφορά είναι στατιστικά σημαντική t(11) = 2,65, p ≤.05.
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΝΑΡΞΗΣ-ΛΗΞΗΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
Το paired samples t-test με επίπεδο σημαντικότητας .05 χρησιμοποιήθηκε για δύο χρονικές στιγμές (έναρξη-λήξη σεμιναρίου). Από τα αποτελέσματα διαφαίνεται πως το στίγμα πριν την έναρξη του σεμιναρίου (Μ.Ο = 38,92, SD = 3.25) ήταν μεγαλύτερο σε σχέση με τη λήξη του (Μ.Ο = 33,62, SD = 4.44). Το αποτέλεσμα είναι στατιστικά σημαντικό t(12) = 4.77, p ≤.05. Η εξωτερίκευση παρέμεινε στα ίδια περίπου επίπεδα πριν (Μ.Ο = 30,64, SD = 1,98) και μετά το σεμινάριο (Μ.Ο =33,61 , SD =4,44). Οι συμμετέχοντες μετά τη λήξη του σεμιναρίου (Μ.Ο =25,4 , SD =2,75), ήταν πιο αισιόδοξοι σε σχέση με την έναρξη του (Μ.Ο =23,67 , SD =4,51), χωρίς να είναι στατιστικά σημαντικό p≥,05. Τέλος, οι συμμετέχοντες μετά τη λήξη του σεμιναρίου (Μ.Ο =13,92 , SD =3,64), ήταν πιο ενοχικοί σε σχέση με την έναρξη του (Μ.Ο =11,31 , SD =3,88), χωρίς να είναι στατιστικά σημαντικό p≥,05.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
Η μείωση του στίγματος απέναντι στην ψυχική ασθένεια που σημειώθηκε μετά την παρακολούθηση του εκπαιδευτικού προγράμματος αποτελεί ίσως, το πιο αξιοσημείωτο από τα προαναφερθέντα αποτελέσματα και συνάδει με την πεποίθηση ότι η παροχή πληροφόρησης και οι δράσεις ευαισθητοποίησης μπορούν να μειώσουν το στίγμα που συνοδεύει τους ψυχικά πάσχοντες κρατούμενους. Σχετικά με την αύξηση που παρατηρείται στην ενοχικότητα των συμμετεχόντων κατά τη λήξη των συναντήσεων δεν μπορούμε παρά μόνο να προβούμε σε επισφαλείς υποθέσεις που έχουν να κάνουν με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και με αίσθημα ανημποριάς για την παροχή στήριξης σε ψυχικά πάσχοντες φυλακισμένους.
Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε εάν αυτή η αλλαγή των στάσεων παρουσιάζει ανθεκτικότητα στο χρόνο και αν όντως διαφοροποιεί σε κάποιο βαθμό την καθημερινή πρακτική των συμμετεχόντων στο χώρο εργασίας τους.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η σύνθεση της ομάδας των συμμετεχόντων ως προς την επαγγελματική τους ιδιότητα είχε ως εξής: 32 εκπαιδευτικοί και μία σωφρονιστική υπάλληλος γεγονός που καταδεικνύει αφενός, την ιδιαιτερότητα της συνύπαρξης 2 ξεχωριστών τομέων στο κλειστό περιβάλλον της φυλακής (Υπουργείο Παιδείας και Υπουργείο Δικαιοσύνης) και αφετέρου την ανάγκη να προσεγγιστούν χωριστά οι δυο αυτές επαγγελματικές ομάδες, τουλάχιστον σε αρχικό επίπεδο.
Αναφορικά με τους περιορισμούς της εν λόγω παρέμβασης και έρευνας θα λέγαμε ότι η πραγματοποίηση ενός βραχύχρονου εκπαιδευτικού προγράμματος είναι εν γένει περιοριστική λόγω της παρούσας κατάστασης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας των καταστημάτων κράτησης, όπως αυτή αναδεικνύεται από τα ΜΜΕ αλλά και από επίσημες κυβερνητικές θέσεις.
Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού προγράμματος μα κυρίως η άμεση εμπειρία της υλοποίησης (όπως αποτυπώθηκε μέσα από άτυπες συζητήσεις με τους συμμετέχοντες) καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για διαβίου εκπαίδευση, υποστήριξη και ενδυνάμωση σε πολλαπλά επίπεδα, των εργαζομένων στα καταστήματα κράτησης και θεσμοθέτηση αυτών στο πλαίσιο μιας ευρύτερης απόπειρας για αναδιάρθρωση του σωφρονιστικού συστήματος.
Εισηγητές
Κατσαδώρος Κυριάκος, ψυχίατρος
Σαραντίδης Δημόκριτος, ψυχίατρος
Σκαρβέλης Κων/νος, ψυχολόγος
Ζωή Σούρδη, ψυχολόγος
Μπεκιάρη Ελένη, ψυχίατρος
Σταμούλης Νικόλαος, ψυχίατρος
Δούμπου Δήμητρα, ψυχίατρος
Άρης Βιόλατζης, ψυχολόγος
Οργάνωση και συντονισμός
Γαρώνη Ντόροθυ, ψυχολόγος
Επεξεργασία στατιστικών δεδομένων
Καρύδη Κων/να, ψυχολόγος
Διάθεση αίθουσας και εξοπλισμού
ΚοισΠε Klimax Plus
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου