ΥΠΕΡΠΛΗΘΥΣΜΟΣ και ΟΙ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

http://www.enet.gr

12 Αυγούστου 2010

Μπορεί οι πρόσφατες κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας στο νοσοκομείο Κορυδαλλού, τις φυλακές Τρικάλων και στα Διαβατά να έχουν παγώσει, ωστόσο το ενδεχόμενο να επαναληφθούν και να πάρουν μορφή χιονοστιβάδας είναι κάτι παραπάνω από ορατό. Τα ανησυχητικά μηνύματα που φτάνουν στο υπουργείο Δικαιοσύνης είναι πολλά και, όπως λέει στην «Ε» αρμόδιος παράγοντας, «το υπόγειο βουβό κύμα αναταραχής που υπάρχει και διαπερνά όλες τις φυλακές κανείς δεν γνωρίζει πότε και πώς θα ξεσπάσει». Οταν πριν από λίγες ημέρες, ανώτατο στέλεχος του υπουργείου επισκέφθηκε τα κελιά στις φυλακές Νεάπολης στην Κρήτη, έμεινε έκπληκτος από την εικόνα που αντίκρισε. Σε έναν χώρο 16 τ.μ. στοιβάζονταν 19 κρατούμενες. «Εβλεπα μόνο κεφάλια. Εδωσα αμέσως εντολή στην υπηρεσία να μεταφερθούν, αλλά η κατάσταση μοιάζει με βαρέλι δίχως πάτο».

Η επίσημη δυσοίωνη πρόβλεψη είναι ότι το 2020 ο πληθυσμός των κρατουμένων θα έχει εκτοξευθεί στους 16.000.

Οι κρατούμενοι οροθετικοί στο νοσοκομείο του Κορυδαλλού, οι οποίοι διαβιούν σε συνθήκες που για το διευθυντή του Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας, Γ. Προκόβα, θυμίζουν καταστάσεις Σπιναλόγκας του 19ου αιώνα, διέκοψαν την περασμένη εβδομάδα την αποχή από το συσσίτιο. Το υπουργείο Δικαιοσύνης δεσμεύθηκε να δημιουργήσει ειδικό προαύλιο για τους οροθετικούς -σήμερα προαυλίζονται στον ίδιο χώρο με τους φυματικούς κρατούμενους- να διαθέσει σε κάθε θάλαμο ψυγεία που είναι αναγκαία για τη διατήρηση των φαρμάκων τους, ενώ δεσμεύθηκε να ικανοποιήσει ένα από τα βασικά αιτήματά τους που είναι η αύξηση του ευεργετικού υπολογισμού των ημερών εργασίας τους.

Οι 200 κρατούμενοι των φυλακών Τρικάλων, έπειτα από δύο εβδομάδες αποχής συσσιτίου και στη συνέχεια απεργίας πείνας που έκαναν σε ένδειξη διαμαρτυρίας, διότι οι αιτήσεις τους για άδεια απορρίπονται σωρηδόν, αποφάσισαν να σταματήσουν προσωρινά, μόνον όταν κατορθώθηκε να συναντηθεί επιτροπή κρατουμένων με το συμβούλιο φυλακών που είναι αρμόδιο για τη χορήγηση των αδειών. Χαρακτηριστικό είναι ότι για να «κλειστεί» η αυτονόητη και επιβεβλημένη συνάντηση των κρατουμένων με τους υπεύθυνους χρειάστηκε να γίνουν άνωθεν παρεμβάσεις, ώστε να ξεπεραστεί η ακαμψία του συστήματος.

Για άλλη μια φορά επιβεβαιώνεται ότι νομοθετικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των κρατουμένων, όπως είναι οι άδειες -ο μοναδικός δίαυλος επικοινωνίας με τον έξω κόσμο- υπονομεύονται ή ακυρώνονται στην πράξη με προσχηματικές δικαιολογίες. Πολλές είναι οι περιπτώσεις που τα αιτήματα για άδειες και αποφυλακίσεις υπό όρους προσκρούουν στις αγκυλώσεις δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών, που δείχνουν να αποφασίζουν με το κριτήριο της «προστασίας» της κοινωνίας από ανέτοιμους να επανενταχθούν εγκληματίες.

Ενδεικτικό είναι ότι αυτή τη στιγμή εκκρεμούν 2.000 αιτήματα για απόλυση, με όρους, κρατουμένων από όλες τις φυλακές της χώρας. Η διαπίστωση παράγοντα που γνωρίζει από μέσα την κατάσταση, ότι «το σύστημα είναι μπετόν», αντανακλά τη θλιβερή πραγματικότητα.

Η αλλαγή των ποιοτικών χαρακτηριστικών του έγκλειστου πληθυσμού, στον οποίο πλέον ανήκουν σκληροί ποινικοί κατάδικοι του οργανωμένου εγκλήματος, αλλοδαποί που υπερβαίνουν το 60% του συνόλου των κρατουμένων και παραβάτες του νόμου για ναρκωτικά (χρήστες, βαποράκια, έμποροι), που αγγίζουν το 40%, αλλά και η εκτεταμένη διαφθορά, τα ναρκωτικά, οι τραγικές συνθήκες διαβίωσης (κελιά με μικρή ή και καθόλου πρόσβαση σε φυσικό φως, ανεπαρκή εξαερισμό, ελλιπή καθαριότητα ειδικά στους χώρους υγιεινής, έλλειψη ειδών υγιεινής, κρεβατιών και κουβερτών, φυλακές χωρίς προαύλιο χώρο), το ελλιπές προσωπικό, οι εξευτελισμοί και ταπεινώσεις που δέχονται οι κρατούμενοι και το μεγάλο πρόβλημα του συνωστισμού, συνθέτουν ένα εκρηκτικό μίγμα.

Τα συγκριτικά στοιχεία δείχνουν ότι οι ελληνικές φυλακές έχουν υπερπληρότητα, που αγγίζει το 127%, με τη Γαλλία στη δεύτερη θέση (120%) και το Βέλγιο να ακολουθεί (119%). *

Μετατροπή ποινών σε κοινωφελή εργασία και ψαλίδι στις ποινές για τους χρήστες

Νέα νομοσχέδιο-σκούπα για τις φυλακές μελετά η κυβέρνηση, ως αντίδοτο στο εκρηκτικό πρόβλημα του υπερπληθυσμού που έχει «χτυπήσει κόκκινο».

Η δεύτερη νομοθετική παρέμβαση κρίνεται αναγκαία προκειμένου να χτυπηθεί το φαινόμενο του απίστευτου συνωστισμού στα κελιά, δεδομένου ότι ο πληθυσμός των φυλακών έχει εκτοξευτεί στους 11.700.

Ο νόμος Καστανίδη που ψηφίστηκε πέρυσι, εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων εκ μέρους της Ν.Δ., επιχείρησε να ορθολογικοποιήσει τον θεσμό της προσωρινής κράτησης θεσπίζοντας συγκεκριμένα κριτήρια και προϋποθέσεις για την επιβολή του μέτρου, ώστε να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στις αυθαίρετες και αδικαιολόγητες προφυλακίσεις. Η νομοθετική πρωτοβουλία απέδωσε αλλά προσωρινά. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης οι προφυλακίσεις μειώθηκαν κατά 30%. Ο αριθμός των κρατουμένων από 11.750 που ήταν τον περασμένο Οκτώβριο, κατέβηκε πέντε μήνες αργότερα και μετά την εφαρμογή του νόμου Καστανίδη σε 11.100.

Δυστυχώς, όμως, για άλλη μια φορά το σύστημα αποδείχθηκε ανθεκτικότερο των μέτρων, εξακολουθώντας να παράγει περισσότερους κρατούμενους από όσους μπορούν να αντέξουν οι φυλακές. Σήμερα οι έγκλειστοι φθάνουν τους 11.700, κατάσταση που υπαγορεύει την άμεση λήψη νέων μέτρων, τα οποία κινδυνεύουν να αποδειχθούν και αυτά αναποτελεσματικά αν δεν συνδυαστούν και με την αλλαγή της νοοτροπίας δικαστών και εισαγγελέων. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, που έστειλε ερμηνευτική εγκύκλιο του νόμου Καστανίδη με στόχο να μην τεθεί σε αχρησία το μέτρο των προφυλακίσεων.

Στο πλαίσιο αυτό και με δεδομένο ότι το πρόβλημα του υπερπληθυσμού δεν αντιμετωπίζεται μόνον με την κατασκευή νέων φυλακών (επισήμανση που είχε κάνει και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), η πολιτική ηγεσία της Δικαιοσύνης μελετά να ενισχύσει τον θεσμό της κοινωφελούς εργασίας που σήμερα παραμένει ανενεργός, με στοχευμένες παρεμβάσεις ώστε να αφορά μεγαλύτερο έγκλειστο πληθυσμό, αλλά και να υπολογίζεται ευεργετικότερα. Με βάση το ισχύον καθεστώς, κρατούμενος που έχει καταδικαστεί σε 3 χρόνια φυλάκισης θα πρέπει να εκτελέσει κοινωνικό έργο εκτός φυλακής για διάστημα επίσης τριών χρόνων. Σε περίπτωση όμως που εκτίσει τα 2/5 της ποινής του, μπορεί να αποφυλακιστεί σε 14 μήνες. Αυτή είναι μια από τις πιο βασικές αιτίες που οι κρατούμενοι προτιμούν να παραμείνουν εντός φυλακής παρά να μετατρέψουν την ποινή τους σε ποινή παροχή κοινωφελούς εργασίας.

Η πρόταση που εξετάζεται σοβαρά είναι να δοθεί ένα ελκυστικό κίνητρο στους καταδικασθέντες ώστε ο ευεργετικός υπολογισμός της εργασίας χωρίς αμοιβή στις υπηρεσίες του κράτους, των ΟΤΑ, των ΝΠΔΔ να είναι πιο αποτελεσματικός. Προτείνεται συγκεκριμένα, η μια ημέρα κοινωφελούς εργασίας να ισοδυναμεί με 2 ημέρες φυλάκισης που σημαίνει ότι ο κρατούμενος με 3 χρόνια φυλακή θα εκτίει το μισό της ποινής του και θα αποφυλακίζεται.

Παράλληλα, εξετάζεται να τροποποιηθεί και η διάταξη του Ποινικού Κώδικα ώστε να δοθεί η δυνατότητα εφαρμογής του εναλλακτικού μέτρου και σε όσους έχουν καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης μέχρι 5 χρόνια. Σήμερα προβλέπεται ότι μόνον όσοι έχουν καταδικαστεί σε ποινές που δεν υπερβαίνουν τα 3 χρόνια, μπορούν να τις μετατρέψουν σε ποινή παροχής κοινωφελούς εργασίας.

Οσον αφορά τους έγκλειστους για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών, που αντιστοιχούν περίπου στο 40% του συνολικού αριθμού των κρατουμένων, οι περισσότεροι είναι καταδικασμένοι ως έμποροι ή μικροδιακινητές -«βαποράκια»- που είναι ταυτόχρονα και χρήστες. Η ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή για τα ναρκωτικά που έχει συγκροτηθεί στο υπουργείο Δικαιοσύνης υπό την προεδρία του καθηγητή Ν. Παρασκευόπουλου, εξετάζει τη μείωση των ποινών που θα αφορά την πολυπληθή κατηγορία των χρηστών. Για τον κύριο όγκο των εξαρτημένων που κρατείται στις φυλακες Πάτρας, Γρεβενών και Τρικάλων λειτουργούν το τελευταίο 8μηνο τρία συμβουλευτικά κέντρα ΚΕΘΕΑ, ενώ σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ τρέχουν δύο πιλοτικά προγράμματα σε Κορυδαλλό και Πάτρα. Επίσης, στις φυλακές των Γρεβενών και της Τρίπολης, στις οποίες βρίσκονται κυρίως κρατούμενοι για σεξουαλικά εγκλήματα, λειτουργεί πιλοτικό πρόγραμμα αποτροπής της υποτροπής στην παιδοφιλία.

Ενα άλλο μέτρο που θα συμβάλει στην αποσυμφόρηση των φυλακών είναι και η νομοθετική διάταξη που προωθείται για την κατηγορία των αλλοδαπών κρατουμένων -υπολογίζεται ότι είναι 200 με 300- που έχουν καταδικαστεί για παράνομη είσοδο στη χώρα, έχουν πάρει αναστολή και έχει διαταχθεί η απέλασή τους αλλά κρατούνται στη φυλακή διότι δεν έχουν να πληρώσουν τα δικαστικά έξοδα ή τις χρηματικές ποινές που τους έχουν επιβληθεί. Αποτέλεσμα είναι να επιβαρύνεται το σωφρονιστικό σύστημα με ανθρώπους που δεν έχουν λόγο να είναι εντός φυλακών. Σε συνεργασία με τον Συνήγορο του Πολίτη και τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το υπουργείο Δικαιοσύνης φαίνεται να καταλήγει στη λύση να προβλεφθεί στον νόμο 3386/2005 για τους αλλοδαπούς, ότι σε αυτές τις περιπτώσεις απαγορεύεται η επιβολή δικαστικών εξόδων και χρηματικών ποινών, γεγονός που σημαίνει ότι θα αφήνονται ελεύθεροι.

Οσον αφορά το ηλεκτρονικό βραχιόλι για ελαφροποινίτες που συζητούνταν στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την αναθεώρηση του σωφρονιστικού κώδικα με πρόεδρο τον εγκληματολόγο Γ. Πανούση ως μέτρο αποσυμφόρησης έχει ήδη αποκλειστεί. Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Απ. Κατσιφάρας είναι κατηγορηματικά αντίθετος στην επιβολή του αμφισβητούμενου μέτρου διαρκούς επιτήρησης του κρατούμενου εκτός φυλακής. «Οσο είμαι σε αυτή τη θέση δεν πρόκειται να περάσει. Είναι ένα μέτρο που παραβιάζει την ιδιωτικότητα, είναι ζήτημα δημοκρατικής ευαισθησίας και έξω από τις αρχές της πολιτικής του υπουργείου» αναφέρει στην «Ε» και συμπληρώνει ότι πέραν του ότι είναι οικονομικά ασύμφορο, στις χώρες που έχει εφαρμοστεί έχει αποτύχει.

Η ίδια επιτροπή προωθεί την ενίσχυση του θεσμού των αδειών ώστε να μην είναι τόσο αυστηρές οι προϋποθέσεις για τη χορήγησή τους, την κατάργηση του διαχωριστικού τζαμιού που υπάρχει στο επισκεπτήριο των φυλακών ώστε να διευκολυνθεί η επαφή των κρατουμένων που είναι γονείς με τα παιδιά τους, καθώς και την αύξηση του χρόνου του επισκεπτηρίου. Παράλληλα εξετάζεται, έπειτα από την υποβολή σχετικών αιτημάτων, και το ζήτημα της χρήσης υπολογιστή με σύνδεση στο Διαδίκτυο από κρατουμένους για εκπαιδευτικούς λόγους.

ΒΑΝΑ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ