Aποψη: Τρία προβλήματα Του Aντωνη Bγοντζα*
Τα μέτρα, όποια και όπως ανακοινώθηκαν, έχουν προοδευτικό προσανατολισμό. Αυτό όμως δεν αρκεί. Τρία είναι τα προβλήματα του συστήματος ποινών.
Πρώτον: Οι φυλακές γέμισαν τόσο, που δεν χωράνε άλλο. Ούτε καν εκείνους που με δικαστικές αποφάσεις σταθμεύουν σήμερα σε αυτές. Η αύξηση της εγκληματικότητας δεν είναι η μοναδική αιτία και ερμηνεία αυτού του φαινομένου.
Δεύτερον: Η επιμέτρηση των ποινών από τα δικαστήρια συχνά είναι άδικη, αυθαίρετη και δεν υπακούει σε θεμελιώδεις αρχές του ανθρωπιστικού δικαίου. Η επιμέτρηση αποφασίζεται, κατά κανόνα, σε ελάχιστο χρόνο, χωρίς βαθύτερη γνώση του συνανθρώπου μας. Ούτε ελέγχεται από τον Αρειο Πάγο.
Τρίτον: Δεν έχουμε αναπτύξει επαρκές και αξιόπιστο σύστημα βελτίωσης και προστασίας των καταδικασμένων και ένταξής τους στην κοινωνία.
Τα μέτρα αντιμετωπίζουν το πρώτο πρόβλημα της συμφόρησης των φυλακών. Μερικά, όμως. Και προσωρινά. Σε μικρό χρονικό διάστημα θα έχουμε καινούργια έκρηξη στον πληθυσμό της φυλακής. Μπορεί να αποδειχθεί προοδευτικό μέτρο σε αυτή τη φάση η ουσιαστική σχεδόν κατάργηση της φυλάκισης στα πλημμελήματα. Δεν είναι όμως πολύ νωρίς να στερήσουμε το Ποινικό Δίκαιο από την ανάγκη διαβάθμισης των ποινών; Ο Ποινικός Κώδικας διατηρεί ως πλημμελήματα πολύ σοβαρές για τη δημόσια τάξη και συμφέρον αξιόποινες πράξεις. Μήπως θα προκαλέσει περισσότερα προβλήματα από όσα σε μια πρώτη φάση επιλύει αυτό το μήνυμα του νομοθέτη σε μια φάση κινηματικής σχεδόν αμφισβήτησης της νομιμότητας; Και φυσικά καμιά πρόνοια ενάντια στην αυθαίρετη επιμέτρηση των ποινών.
Από τα ανακοινωθέντα μέτρα εκσυγχρονισμού του συστήματος των ποινών απουσιάζει παντελώς οποιαδήποτε πρόβλεψη επαρκούς και αξιόπιστου συστήματος ένταξης των κρατουμένων στην κοινωνία.
* Πρόεδρος της Αλληλεγγύης Δικηγόρων
Aποψη: Aίσθημα ατιμωρησίας Του Δημητριου Χ. Παξινου*
Στόχος του νομοσχεδίου του υπουργείου Δικαιοσύνης «για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ποινών» είναι, σύμφωνα με την ανακοίνωσή του, «η φυλάκιση να παραμείνει ως ποινή μόνο για τα σοβαρά αδικήματα». Τουτέστιν, από τη στιγμή που δυνητικά η αναστολή εκτέλεσης της ποινής είναι επιτρεπτή για ποινές έως 5 έτη, στην πράξη η στέρηση της ελευθερίας θα επιβάλλεται μόνο για τις κακουργηματικές πράξεις. Αν πρόθεση είναι πράγματι η… ευσπλαχνία, τούτο θα ήταν θεμιτό. Ωστόσο, οι προβλεπόμενες τροποποιήσεις μάλλον δηλώνουν την αποτυχία του σωφρονιστικού συστήματος και το αδιαχώρητο των φυλακών. Μάλιστα, τέτοια μέτρα έρχονται σε πλήρη αντίθεση με κατά καιρούς εξαγγελίες και ποινικοποιήσεις συμπεριφορών, όπως προσφάτως συνέβη με τις νομοθετήσεις για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Αν στους ποινικούς νόμους απαλείφεται ουσιαστικά η κύρωση, τότε καθίστανται αλυσιτελείς, δεν μπορούν να αποτρέψουν την αποδοκιμαστέα από την πολιτεία συμπεριφορά. Τα αδικήματα εν τοις πράγμασι αποποινικοποιούνται και ενισχύεται στην κοινή γνώμη το διάχυτο αίσθημα της ατιμωρησίας. Με άλλα λόγια, το εν λόγω νομοσχέδιο έχει υπαγορευθεί από την αναγκαιότητα που ορίζει η κατάσταση των φυλακών και δεν εκφράζει πραγματική πολιτική βούληση. Σαφώς η σύγχρονη κοινωνία θα πρέπει να εξετάζει εναλλακτικές μορφές ποινών, αλλά αυτό προϋποθέτει μελέτη, ώστε ο αδικήσας να υφίσταται τις συνέπειες των πράξεών του με σκοπό τον αποτελεσματικό σωφρονισμό του. Αλλά είναι κοινός τόπος ότι Ποινικό Δίκαιο δίχως κολασμό δεν νοείται.
* Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών
Aποψη: Kίνδυνοι ακύρωσης Του Γιαννη Πανουση*
Το γεγονός ότι οι κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές υπερέβησαν τους 12.000 και η πρόβλεψη ότι ο αριθμός αυτός θα εκτοξευθεί στο άμεσο μέλλον λόγω νέων ποινικοποιήσεων (π.χ. της φοροδιαφυγής) κινητοποίησε τον υπουργό Δικαιοσύνης στην υιοθέτηση εναλλακτικών ποινών. Το νομοσχέδιο ορθώς επεκτείνει τα μέτρα εποπτευόμενης ελευθερίας και ορθώς συμβάλλει στην αποσυμφόρηση των φυλακών από «μικροεγκληματίες». Θέλω να ελπίζω ότι η τρέχουσα υποτροπή (του 60%), οι εγκληματογόνοι παράγοντες της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού και εντέλει η ανομική νοοτροπία (και το αίσθημα ατιμωρησίας) που επικρατεί στη χώρα δεν θα ακυρώσουν στην πράξη μια γενναία νομοθετική πρωτοβουλία. Από την άλλη πλευρά, η καθιέρωση ενός συνολικού μοντέλου αντεγκληματικής και σωφρονιστικής (μακροχρόνιας) πολιτικής είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίο, σ’ ένα περιβάλλον όπου νόμοι, θεσμοί και πρακτικές θα συμβαδίζουν.
* Καθηγητής Εγκληματολογίας - πρόεδρος του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου