Δευτέρα 6 Αυγούστου 2012

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΑΤΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΛΕΩΝΑ ΘΗΒΩΝ: ΜΑΙΟΣ 2011-ΜΑΙΟΣ 2012

Μετά από μια πολύμηνη απουσία λόγω αυξημένου φόρτου εργασίας και λόγω της συμμετοχής μας στο εργαστήριο "Η μέθοδος Stanislawsky: Ένα εργαλείο για τη διερεύνηση και την επίλυση  διαπροσωπικών και διαπολιτισμικών συγκρούσεων" (στο οποίο θα επανέλθουμε σε κάποια από τις επόμενες αναρτήσεις) επανήλθαμε προκειμένου να εκθέσουμε κάποιες σκέψεις και παρατηρήσεις για την υλοποίηση του προγράμματος τηλεψυχιατρικής στο Κ.Κ.Γ.Ε.Θ.


Η ΚΛΙΜΑΚΑ υλοποιώντας το   Πρόγραμμα Παρέμβασης στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θηβών  ξεκίνησε να παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας στις κρατούμενες γυναίκες από τον Μάιο του 2011. Της έναρξης του προγράμματος προηγήθηκαν ένα πλήθος δράσεων και δραστηριοτήτων του φορέα στον άξονα της πρόληψης της παραβατικότητας και της Προαγωγής της ψυχικής υγείας στα σωφρονιστικά καταστήματα. Πιο συγκεκριμένα η ΚΛΙΜΑΚΑ ξεκίνησε να λειτουργεί από το 2002 ένα πιλοτικό πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής στήριξης ανήλικων παραβατών εντός της φυλακής της Αυλώνας το οποίο εντάχθηκε για 6 μήνες (2/2004 -8/2004) στο «Πρόγραμμα Νεολαία Δράση 3 - ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΝΕΩΝ» της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς. Το ανωτέρω πιλοτικό πρόγραμμα μετεξελίχθηκε σε Γραφείο Υποδοχής ανήλικων παραβατών με στόχο την ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανήλικων παραβατών που έχουν αποφυλακιστεί υπό όρους, που έχουν παραπεμφθεί με δικαστική απόφαση για την παρακολούθηση κοινωνικού - ψυχολογικού προγράμματος αντί ποινής στέρησης. Παράλληλα υλοποιήθηκαν κατά έτη 2002-2012 κύκλοι εκπαιδευτικών σεμιναρίων προς τους εκπαιδευτικούς της Α’θμιας και Β’θμιας εκπαίδευσης  αναφορικά με την διαχείριση της παραβατικότητας στο σχολείο, προς τους εργαζόμενους των καταστημάτων κράτησης αναφορικά με «βασικά θέματα ψυχοπαθολογίας», προς τους εκπαιδευτικούς των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας σχετικά με την αναγνώριση των αυτοκαταστροφικών κρατουμένων κλπ., ενώ εκδόθηκε και διανεμήθηκε σε όλα τα καταστήματα κράτησης της χώρας «Οδηγός για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας στα Καταστήματα Κράτησης».  Η ενασχόληση του φορέα με θέματα που άπτονται της παραβατικότητας αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί μία συνεχόμενη διαδικασία στο πλαίσιο των δομών που λειτουργεί για την παροχή υπηρεσιών και κοινωνικά ευάλωτες και αποκλεισμένες ομάδες όπως είναι οι άστεγοι, οι ψυχικά πάσχοντες, οι Ρομ κλπ.  Ο σχεδιασμός του πιλοτικού προγράμματος παρέμβασης στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελέωνα Θηβών αποτέλεσε λοιπόν απόρροια της εμπειρίας που αποκόμισε η ΚΛΙΜΑΚΑ τόσο κατά τη δράση της στην «πρώτη γραμμή» όσο και κατά διατύπωση προτάσεων και παρεμβάσεων σε θεσμικό επίπεδο. Έτσι, το Δεκέμβριο του 2010 υπεγράφη Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του φορέα και του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.  Το Μνημόνιο προέβλεπε την ανάπτυξη συνεργασίας μέσω τηλεδιάσκεψης σε 12ωρη 5νθημερη βάση με σκοπό την παροχή των κάτωθι υπηρεσιών:
·        Ψυχιατρική εκτίμηση, διάγνωση και θεραπεία και συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής
·        Δραστηριότητες ψυχοεκπαίδευσης, πρόληψης υποτροπών, προαγωγής της ψυχικής υγείας σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο
·        Δραστηριότητες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και κοινωνικής επανένταξης
·        Δραστηριότητες εκπαίδευσης και υποστήριξης των εργαζομένων στο κατάστημα (εφόσον υπήρχε σχετικό αίτημα)
Εκτός από τη διασφάλιση του δικαιώματος των κρατουμένων για  πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας,  βασικό μέλημα της διεπιστημονικής ομάδας που σχεδίασε το πιλοτικό πρόγραμμα αποτέλεσε ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να εξασφαλισθεί η  συνέχεια στην φροντίδα (είσοδος - έκτιση ποινής – αποφυλάκιση). Γι’ αυτό το λόγο δόθηκε η δυνατότητα ψυχιατρικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης  των κρατουμένων και μετά την αποφυλάκιση τους  μέσω επαφών πρόσωπο με πρόσωπο στην Υπηρεσία μας ενώ,  επιδιώχθηκε να γίνεται ψυχιατρικό “screening  σε όλες τις κρατούμενες που όταν εισέρχονται στην φυλακή  και πριν αποφυλακισθούν.  

Της υπογραφής του Μνημονίου ακολούθησε μία περίοδος 4 μηνών κατά την οποία διαμορφώθηκε ο χώρος στον οποίο θα λειτουργούσε το ιατρείο, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού του καταστήματος σχετικά με τον φορέα υλοποίησης, την χρήση της τηλεψυχιατρικής, τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργούσε η νεοσύστατη υπηρεσία και τη διευθέτηση πρακτικών θεμάτων λειτουργίας του ιατρείου Τηλεψυχιατρικής. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η προετοιμασία και η έναρξη του πιλοτικού προγράμματος διευκολύνθηκε από μία σειρά παραγόντων:
·        Η ΚΛΙΜΑΚΑ διέθετε μακροχρόνια εμπειρία στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας μέσω τηλεψυχιατρικής
·        Ο φορέας είχε συνεργαστεί και στο παρελθόν σε άτυπο επίπεδο με το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας που λειτουργεί εντός του Καταστήματος Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θηβών
·        Το επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό επιχειρούσε ένα γενικότερο «άνοιγμα» της φυλακής σε φορείς και είχε αναγνωρίσει την αναγκαιότητα για συστηματική παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας
·        Το «Πιλοτικό πρόγραμμα παροχής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας με χρήση Τηλεψυχιατρικής» που καταρτίστηκε από τον φορέα και κατατέθηκε στην Διεύθυνση του Καταστήματος και στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ήταν αρκετά εμπεριστατωμένο και λεπτομερές, δίνοντας έτσι μια ξεκάθαρη εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να υλοποιηθεί.
·        Κατά την εν λόγω περίοδο υπήρξε και πολιτική πρωτοβουλία από την πλευρά του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την παροχή υπηρεσιών στις φυλακές από ΝΠΙΔ και πανεπιστημιακές κλινικές.

Από  τον Μάιο του 2011 μέχρι και το Μάιο του 2012 η Ψυχιατρική Υπηρεσία  δέχθηκε 934 τακτικές και έκτακτες επισκέψεις μέσω τηλεψυχιατρικής  ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκαν πολυάριθμες φυσικές επισκέψεις. Επιπλέον στην παρούσα φάση παρακολουθούνται στην Κεντρική Υπηρεσία της ΚΛΙΜΑΚΑ 5 αποφυλακισμένες γυναίκες. Ένα από τα πρώτα προβλήματα που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν η μεγάλη ζήτηση από την πλευρά των κρατουμένων για χορήγηση φαρμάκων και ταυτόχρονα η έλλειψη φαρμακευτικών σκευασμάτων (μεταξύ των οποίων και χαμηλότερων σε κόστος γενοσήμων). Επιπρόσθετα, εντοπίσθηκε ένας αριθμός αμιγώς ψυχιατρικών περιστατικών των οποίων η παραμονή στο Κατάστημα Κράτησης, απουσία εξειδικευμένων δομών, αφενός είναι επιβαρυντική για την ψυχική τους υγεία και επιφορτίζει αρνητικά την προοπτική επανένταξής τους και, αφετέρου λειτουργεί επιβαρυντικά στη λειτουργία του Καταστήματος Κράτησης. Σε εξέλιξη βρίσκεται επίσης μια μελέτη κατανόησης και καταγραφής των συμπεριφορών αυτοτραυματισμού που εκδηλώνονται κατά την κράτηση. Τα  πρώτα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στο Επιστημονικό Συμπόσιο : Αυτοκτονικότητα και Αυτοκαταστροφικές Συμπεριφορές. Νεότερες εξελίξεις στην πρόληψη και τη Θεραπευτική Αντιμετώπιση, που διοργάνωσε η Κλίμακα και η ΕΕΘΣ στις 11- 13 Νοεμβρίου 2011 (Κατσαδώρος Κυριακός «Κρατούμενοι με αυτοκτονική ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά: η εμπειρία της Ψυχιατρικής Υπηρεσίας του Καταστήματος Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θηβών», Ψαράκη Γεωργία «Δουλεύοντας με γυναίκες κρατούμενες που εκδηλώνουν αυτοκαταστροφικές ή/και αυτοκτονικές συμπεριφορές»).